Czym jest system kaucyjny?
System kaucyjny to narzędzie wspierające recykling i ograniczenie ilości odpadów. W Polsce zacznie obowiązywać od października 2025 roku i obejmie wybrane opakowania po napojach dostępne w sprzedaży detalicznej.
Eksperci podkreślają, że system kaucyjny jest jedynie instrumentem szerszego modelu, jakim jest „Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta” ROP. System kaucyjny obejmie bowiem jedynie 1,5% wprowadzanych na rynek odpadów i szacuje się iż poprawi ogólny poziom recyklingu maksymalnie o 0,6%.
Jak działa system?
System będzie dotyczył opakowań napoi (bez produktów mlecznych):
- jednorazowych butelek z tworzyw sztucznych (plastikowych) do 3 litrów,
- szklanych butelek wielokrotnego użytku do 1,5 litra,
- aluminiowych i stalowych puszek do 1 litra.
Opakowania objęte systemem będą oznaczone specjalnym logotypem. Kupując napój w takim opakowaniu, konsument zapłaci dodatkową kaucję (ustalaną w rozporządzeniu ministra klimatu). Zwrot kaucji nastąpi po oddaniu pustego, nieuszkodzonego opakowania z czytelnym kodem kreskowym do punktu zbiórki – bez konieczności przedstawienia paragonu.
Gdzie można oddać opakowania?
- Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą miały obowiązek przyjmowania opakowań i zwracania kaucji.
- Mniejsze sklepy mogą dołączyć dobrowolnie.
- Dozwolona będzie zbiórka ręczna lub automatyczna (np. poprzez automaty kaucyjne).
- W każdej gminie musi działać przynajmniej jeden punkt odbioru.
Obowiązki sklepów
- Sklepy powyżej 200 m² muszą uczestniczyć w systemie.
- Wszystkie sklepy oferujące napoje w opakowaniach objętych systemem muszą pobierać kaucję, niezależnie od profilu działalności.
- Obowiązkowe będzie informowanie klientów o wysokości kaucji.
- Sklepy zobowiązane są do zawarcia umowy z każdym operatorem systemu, który zgłosi się do współpracy.
Obowiązki producentów i importerów
Podmioty wprowadzające napoje na rynek powinny:
- przystąpić do systemu,
- oznaczać opakowania logotypem systemu,
- zapewnić odbiór, transport i recykling odpadów,
- finansować system, pokrywając koszty m.in. ewidencji, zbiórki i rozliczania kaucji.
System będzie również wspierany środkami z niezwróconych kaucji i dochodami ze sprzedaży odzyskanych surowców. Możliwa będzie działalność wielu operatorów systemu.
Cele i podstawa prawna
System kaucyjny wdrażany jest na podstawie unijnej dyrektywy SUP (2019/904), której celem jest ograniczenie wpływu jednorazowych tworzyw sztucznych na środowisko. Nakłada ona m.in. obowiązek:
- selektywnej zbiórki 77% opakowań do 2025 r. i 90% do 2029 r.,
- zapewnienia, by jednorazowe butelki zawierały min. 25% plastiku z recyklingu od 2025 r. i 30% od 2030 r.
Korzyści
System kaucyjny pomoże:
- ograniczyć zaśmiecanie środowiska,
- zwiększyć poziom recyklingu i ponownego wykorzystania surowców,
- wspierać gospodarkę o obiegu zamkniętym,
- podnosić świadomość ekologiczną społeczeństwa.
To ważny krok w stronę bardziej zrównoważonego systemu gospodarowania odpadami w Polsce.
